پیشرفت هوش مصنوعی سبب توسعه‌ی دستگاه‌های هوشمندی شده است که در غلبه بر چالش‌های فیزیکی و شناختی افراد ناتوان جسمی و ذهنی، کمک‌کننده هستند. فناوری‌های نوین راه‌های بسیاری برای افراد معلول و ناتوان حرکتی گشوده است. در گذشته اسکوترهای برقی و سمعک از جمله فناوری‌های کمکی معلولان و ناتوانان جسمی به شمار می‎آمدند. امروزه هوش مصنوعی به این روند سرعت بخشیده است. با وجود تعداد یک میلیارد نفر که از انواع ناتوانی حرکتی رنج می‌برند، نیاز به بازار بزرگی از فناوری‌های کمکی احساس می‌شود. برای آشنایی با محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی که برای افراد معلول طراحی شده است با مجله‌ی فناوری‌های توان‌افزا و پوشیدنی همراه باشید.

کادن بوون (Kaden Bowen) نوجوان ۱۲ ساله‌ای است که نمی‌تواند راه برود و صحبت کند. او نابینا است و تنها توانایی حرکت دادن انگشت کوچک دست چپ خود را دارد. کادن مبتلا به فلج مغزی است. جیمز بوون، پدر کادن تلاش می‌کند با کمک فناوری‌های جدید استقلال بیشتری به او بدهد. یکی از تلاش‌های جیمز به کارگیری دستیار هوشمند Amazon Echo Show است. او از قابلیت‌های دستیار هوشمند همچون کنترل صوتی استفاده کرد. کادن دارای یک دستگاه گوینده است که کلمات نوشته شده با انگشت سالم را به کلام تبدیل می‌کند. کلمات و جمله‌های ساخته شده برای ارتباط با دستیار هوشمند آمازون اکو به کار برده می‌شود. کادن با کمک دستگاه گوینده پرسش‌های خود را از آمازون اکو می‌پرسد. او همچنین می‌تواند با کمک اکو با تعداد محدودی از آشنایان و دوستان تماس تلفنی برقرار کند. دستیار صوتی هوشمند آمازون برای افراد ناتوان جسمی، ابزاری فراتر از آگاهی از شرایط آب‌وهوایی روزانه و دستور غذایی است.

نیاز و محدودیت انگیزه‌ی اختراعات

فناوری‌های نوین راه‌های بسیاری برای افراد معلول و ناتوان حرکتی گشوده است. در گذشته اسکوترهای برقی و سمعک از جمله فناوری‌های کمکی ناتوانان حرکتی به شمار می‎آمدند. امروزه هوش مصنوعی به این روند سرعت بخشیده است. با وجود تعداد یک میلیارد نفر که از انواع ناتوانی حرکتی رنج می‌برند، نیاز به بازار بزرگی از فناوری‌های کمک‌حرکتی احساس می‌شود. Jenny Lay-Flurrie سرپرست اجرایی بخش دسترسی‌پذیری شرکت مایکروسافت خود ناشنوا است و تلاش می‌کند فناوری‌های جدید را برای افراد ناتوان جسمی و معلول پیاده‌سازی کند.

ناتوانی جسمی و ذهنی چه در اثر کم‌بینایی، کم‌شنوایی، اختلال روانی و مشکلات حرکتی و شناختی می‌تواند به صورت دائمی و یا موقتی باشد. طراحی محصولاتی با طراحی جامع که برای افراد با هر درجه ناتوانی جسمی مناسب باشد از هدف‌های توسعه‎ی پیوسته‌ی فناوری‌های جدید است. گفته می‌شود سازنده‌ی ماشین‌های تایپی، به خاطر کمک به دوست نابینای خود در نوشتن این دستگاه را اختراع کرد. کتاب‌های صوتی نیز به عنوان راهی برای مطالعه‌ی جامعه‌ی نابینایان روی کار آمده است. ایده‌ی آماده‌سازی زیرنویس برای ویدیو برای نخستین بار برای جامعه‌ی معلولان آمریکا آغاز شده است اما اکنون همه افراد از این ویژگی ویدیوها استفاده می‌کنند.

خلق ابزارهای جدید برای ناتوانان حرکتی و معلولان کمک می‌کند اینگونه افراد که معمولا دور از اجتماع هستند و بسیاری از فرصت‌های اجتماعی و شغلی را از دست می‌دهند دوباره به جامعه بازگردند. طبق آمارها، نرخ بیکاری افراد معلول آمریکا دوبرابر بیشتر از افراد عادی گزارش شده است. هم‌اکنون تنها یک نفر از هر ده نفر در دنیا به فناوری‌های کمکی دسترسی دارند.

شرکت مایکروسافت تصمیم دارد با پروژه ” هوش مصنوعی برای دسترس پذیری (AI for Accessibility)” نوآوری‌ها و اختراعات مناسب جامعه‌ی معلولان را افزایش دهد. مایکروسافت با سرمایه‌گذاری ۲۵ میلیون دلاری تلاش می‌کند کیفیت زندگی افراد با ناتوانی جسمی را بهبود دهد. هدف‌های مایکروسافت به تمرکز بیشتر بر فناوری‌های معلولان تاکید دارند. شرکت‌های دیگر نیز با به کارگیری هوش مصنوعی در پروژه‌های انسان‌دوستانه به فعالیت‌های خود معنا می‌بخشند. در گذشته، در طراحی و ساخت بسیاری از محصولات جامعه‌ی معلولان نادیده گرفته می‌شد اما امروزه تلاش می‌شود طراحی محصولات به گونه‌ای باشد که برای همه جامعه از جمله ناتوانان جسمی مناسب‌سازی شده و دسترس پذیر باشند. حتی بسیاری از ویژگی‌های جدید محصولات مناسب معلولان، پس از مدتی در محصولات عادی در نظر گرفته می‌شود و کار افراد سالم را نیز راحت‌تر می‌کند.

دسترس‌پذیری (Accessibility) به معنی بیشینه میزانی که یک سامانه یا یک ابزار، برای بیشترین شمار استفاده‌کنندگان، دسترسی‌پذیر باشد. به عبارتی دیگر، دسترسی‌پذیری، میزان و درجه آسان بودنِ دسترسی است، چیزی که با آن بتوان به یک جایگاه مشخص، از هر مسیر و جایگاهی رسید و «دسترسی» داشت. معنای دیگر «دسترسی‌پذیری» در زمینه ناتوانی‌های جسمی افراد است، و حقی که آن‌ها برای دسترسی به هر سامانه یا ابزاری دارند، همچنین ابزاری که این کاربران را توانمند می‌کند تا به حق دسترسی خود برسند.

بیشتر از صد هزار نفر با مشکلات ناشنوایی و کم‌شنوایی از برنامه‌ی کاربردی Ava برای ارتباط با دیگر افراد استفاده می‌کنند. این برنامه، پیام‌های گفتاری را به متن تبدیل می‌کند. برنامه‌ی کاربردی Voiceitt برای افراد با اختلالات گفتاری طراحی شده است. افراد دچار سکته‌ و آسیب‌های مغزی به صورت موقت از نظر گفتاری مشکل پیدا می‌کنند. همچنین افراد مبتلا به فلج مغزی، پارکینسون و سندروم داون به صورت دائمی به برنامه‌هایی همچون Voiceitt نیاز دارند. این برنامه با استفاده از یادگیری ماشین، الگوی منحصربه فرد گفتار شخص را شناسایی و آن را به گفتاری طبیعی‌تر تبدیل می‌کند.

محصولاتی که برای افراد معمولی طراحی شده است ممکن است پس از مدتی برای دسترسی پذیری استفاده شود. دستیارهای صوتی هوشمند همچون الکسا (Alexa) و سیری (Siri) به یکی از محصولات کمک‌کننده افراد نابینا تبدیل شده‌اند. کاربران از دستیارهوشمند صوتی برای افرد ناشنوا نیز بهره می‌برند. پروژه‌ای مبتنی بر آمازون اکو (Echo) با به کارگیری یک دوربین توانایی درک زبان اشاره را به دست آورد. دسترسی آسان باید بخشی از زندگی ما باشد و سعی شود همه محصولات این ویژگی را داشته باشند.

نوآوری‌های راندن ویلچر

پائلو پینیرو (Paulo Pinheiro) مهندس رباتیک ۳۴ ساله اهل برزیل با مشاهده‌ی شخصی دارای صندلی چرخدار در فرودگاه که به سختی حرکت می‌کرد، استارتاپ HOOBOX Robotics را راه‌اندازی کرد. نخستین محصول این استارتاپ Wheelie 7 نام داشت. با کمک Wheelie 7 افراد دارای صندلی چرخدار می‌توانستند با نه حالت چهره‌ی متمایز، ویلچر را به جلو یا اطراف حرکت دهند. در حالی که بینایی ماشین به کار گرفته در سامانه‌ی Wheelie 7 بسیار پیشرفته است ولی نصب این کیت بر صندلی چرخدار بسیار آسان است. هم‌اکنون تنها ۵۵ شخص دارای صندلی چرخدار با بیماری کوادری‌پلژی و یا بیماری ALS از سامانه‌ی Wheelie 7 استفاده می‌کنند. افزون بر به کارگیری حالت‌های چهره برای حرکت ویلچر، کاربر می‌تواند برای فعال کردن دستیاران صوتی هوشمند نیز از حالت چهره استفاده کنند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی به داده‌های متنوع برای یادگیری نیاز دارند تا از نتایج بتوان برای همه گروه‌ها استفاده کرد. بنابراین داده‌های بیشتری از گروه‌های خاص همچون معلولان نیاز است.

---

در همین زمینه بخوانیم:

>>امکان مشاهده نمایشگر رایانه برای نابینایان با کمک فناوری لمسی
>>فناوری یادگیری ماشینی: راه نوین کمک به افراد ناتوان جسمی و ذهنی
>>نوآوری خلاقانه شرکت فورد و کمک به مناسب سازی محیط برای صندلی چرخ دار

---

منبع: pbs

«استفاده و بازنشر مطالب تنها با ذکر لینک منبع و نام (مجله فناوری‌های توان‌افزا و پوشیدنی) مجاز است»